…τα παραμύθια τρύπωσαν στη ζωή του κι άλλαξαν μονομιάς την ψυχή του!
Μερικές φορές απορείτε με τη δύναμη ενός παραμυθιού να μετατρέπει το φασαριόζικο παιδάκι σας στο καλύτερο παιδί του κόσμου! Αλλες φορές πάλι βρίσκετε κάπως "ξεπερασμένη" τη συνήθεια να του διηγείστε στην εποχή του dvd και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών τα παραμύθια που σας έλεγε η μαμά σας. Μπορεί σήμερα τα παιδιά να έχουν πολλές επιλογές για να περνούν όμορφα το χρόνο τους, λίγες όμως από αυτές προσφέρουν παράλληλα και ερεθίσματα που τα βοηθούν να διαμορφώσουν το χαρακτήρα τους. Τα κλασικά παραμύθια χαρίζουν ευχάριστες στιγμές και ταυτόχρονα μεταφέρουν σπουδαία μηνύματα.
Η "τροφή" της φαντασίας
Πρόκειται για την προφορική διήγηση της ζωής κάποιων ανθρώπων που βασίζεται σε απίθανα γεγονότα και σκοπό έχει κυρίως να ψυχαγωγήσει. Βασικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού είναι πως το φυσικό στοιχείο συνυπάρχει με το υπερφυσικό (π.χ. το φεγγάρι αποκτά ανθρώπινη μορφή), το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές χρησιμοποιούν απλή γλώσσα, αλλά και το ότι οι πληροφορίες για τη ζωή τους είναι οι απαιτούμενες για την πλοκή της ιστορίας. Διαφέρει από το μύθο γιατί αυτός έχει ιερό χαρακτήρα, μιλά για πράξεις θεών και αφορά την καταγωγή, τις ρίζες κάποιου λαού. Επίσης, διαφέρει και από την παράδοση διότι αυτή αναφέρεται σε συγκεκριμένο γεγονός ή πρόσωπο ή τόπο και είναι πιστευτή.
Στα παραμύθια συναντούμε συνήθως στοιχεία που μπορεί στο σύγχρονο άνθρωπο να φαίνονται φανταστικά, σε εκείνον όμως που ζούσε σε μια πρωτόγονη κοινωνία φαίνονταν αληθινά διότι αντιπροσώπευαν τον κόσμο όπως τον έβλεπε ο ίδιος ή τις ερμηνείες του για τα ανεξήγητα φαινόμενα: τη γέννηση του κόσμου ή του ανθρώπου, τη βροχή κ.λπ. Η πίστη στις υπερφυσικές ικανότητες των μάγων, η σχέση με τα ζώα, η αγάπη για τη φύση αλλά και ο σεβασμός στη δικαιοσύνη και στην τιμωρία είναι στοιχεία που πέρασαν με τα χρόνια μέσα στα παραμύθια, γοητεύοντας και προκαλώντας το θαυμασμό κάθε παιδιού.
Μια αγάπη ξεχωριστή
Χωρίς αμφιβολία, τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των απανταχού παιδιών είναι η φαντασία, η δημιουργικότητα, η ερευνητική διάθεση και η όρεξη να επεξεργαστούν και να γνωρίσουν τον κόσμο γύρω τους, κάνοντας συχνές ερωτήσεις για τα πάντα. Τα παραμύθια έρχονται να καλύψουν τις ανάγκες αυτές απαντώντας σε πολλές απορίες τους μέσω της περιπλάνησης σε έναν φανταστικό κόσμο! Έτσι τα παιδιά δεν βαριούνται, ανυπομονούν να ακούσουν τη συνέχεια, ενώ παράλληλα ζουν έντονα την ιστορία σαν να συμμετέχουν και τα ίδια (εκφράζουν συμπάθειες και αντιπάθειες, το επιθυμητό τέλος, ταυτίζονται με τον ήρωα κ.λπ). Προσπαθώντας να πλάσουν στο μυαλό τους το σκηνικό που περιγράφετε εσείς με λόγια, ταξιδεύουν με τη φαντασία τους σε ονειρεμένους τόπους όπου εκείνα αποφασίζουν για όλα. Αυτή η ελευθερία να δημιουργήσουν έναν κόσμο ακριβώς όπως τον θέλουν συναρπάζει τα παιδιά και δικαιολογημένα δεν χορταίνουν να ακούν όμορφες ιστορίες.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο λατρεύουν τα παραμύθια είναι το ευτυχές τέλος. Μέσα στον υπέροχο αυτόν κόσμο νικά πάντα το καλό, δεν έχουν θέση οι αδικίες και ο ήρωας πάντα κατορθώνει να εκπληρώσει την επιθυμία του (να σώσει κάποιον, να εμποδίσει τον "κακό" να βλάψει τον ανυπεράσπιστο κ.λπ) και στο τέλος όλοι μένουν ευχαριστημένοι και ευτυχισμένοι.
Έντονος ο διδακτικός χαρακτήρας
Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως οι χαριτωμένες κλασικές ιστορίες παίζουν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού, γι αυτό και ενθαρρύνουν τους γονείς να αφιερώνουν καθημερινά λίγο από το χρόνο τους για την αφήγηση ενός παραμυθιού. Η λαϊκή μας παράδοση άλλωστε προσφέρει μεγάλη ποικιλία από συλλογές παραμυθιών ώστε να επιλέξετε αυτά που πιστεύετε πως θα γοητεύσουν το μικρό σας (μέχρι βέβαια να αποκτήσει τα αγαπημένα του και να τα ζητά διαρκώς). Ας δούμε τη σημασία των συγκεκριμένων κειμένων στη διάπλαση της προσωπικότητάς του:
-Δεδομένου ότι μεταδίδονται μέσω του λόγου, παροτρύνουν τον μικρό ακροατή σε ένα ονειρικό ταξίδι αναζήτησης της τέλειας εικόνας που περιγράφεται δίνοντας τροφή στη φαντασία του.
-Εμπλουτίζουν τις γνώσεις και το λεξιλόγιό του. Τα παραμύθια είναι γραμμένα με απλές λέξεις που μπορεί εύκολα να απομνημονεύσει και να χρησιμοποιεί την ώρα που μιλάτε. Πολλά παιδιά "μεταφέρουν" στο παιχνίδι τους τις κουβέντες σας κατά την αφήγηση αλλά και τις ίδιες τις ιστορίες, αναδιατυπώνοντας τες ή άλλες φορές βάζοντας και τις προσωπικές τους πινελιές.
-Βοηθούν το παιδί να κατανοήσει τις έννοιες του "καλού", του "κακού", του "αγαθού", του "δίκαιου", του "πονηρού" κ.λπ. και παράλληλα του μαθαίνουν τη στάση που πρέπει να τηρεί στη ζωή του (π.χ. να υποστηρίζει το δίκαιο, να εναντιώνεται στις κακές πράξεις, να εκτιμά τις καλές κ.λπ.).
-Μεταδίδουν τη σπουδαιότητα πολλών αξιών όπως η φιλία, η ανθρώπινη εργασία, ο σεβασμός, η αγάπη, η οικογένεια, η πίστη, η βοήθεια κ.λπ. δίνοντας παράλληλα έμφαση στη σημασία των κανόνων και της τάξης για τη σωστή λειτουργία της κοινωνίας.
-Ενθαρρύνουν τα παιδιά να έχουν ενεργητική στάση απέναντι στη ζωή. Μέσα από τους κύριους άξονες της παραμυθιακής σύνθεσης (ανάγκη, αντιπαλότητα, αγώνας, περιπέτεια, νίκη, δικαίωση), το παιδί αντιλαμβάνεται πως οι δυσκολίες και τα εμπόδια πάντα θα υπάρχουν και δεν πρέπει να το κάνουν να παραιτείται από την προσπάθειά του να φτάσει τον εκάστοτε στόχο του. Αν έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και επιμονή, θα πετυχαίνει αυτό που θέλει.
Υπάρχουν και "κακά" παραμύθια;
Όλα τα παραμύθια, είτε αυτά προέρχονται από την ελληνική παράδοση είτε μεταφέρουν τον τρόπο ζωής άλλων λαών, έχουν σκοπό να μεταφέρουν στο παιδί (μέσω αλληγοριών και συμβολισμών) σημαντικά μηνύματα για τη ζωή που έχουν αποδειχτεί διαχρονικά. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως κάθε είδους παραμύθι αποτελεί ένα μάθημα, ένα δίδαγμα και αυτό δεν μπορεί ποτέ να είναι "κακό".
Αναφορικά βέβαια με τις ιστορίες στις οποίες υπάρχουν στοιχεία βίας όπως το ξύλο ή περιγράφονται πράξεις που δεν αποδεχόμαστε, όπως για παράδειγμα η αρπαγή του παιδιού-πρωταγωνιστή από τους γονείς του, πρέπει να τονιστεί πως ο ρόλος τους δεν είναι να τρομάξουν ή να στενοχωρήσουν τον ακροατή. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν το παιδί να γνωρίσει μερικούς από τους φόβους του και σιγά-σιγά να τους ξεπεράσει, παίρνοντας δύναμη από την εξέλιξη και το (αίσιο) τέλος του παραμυθιού. Μπορεί λοιπόν το παιδί να μην αγαπά ένα συγκεκριμένο παραμύθι και να το χαρακτηρίζει "κακό" επειδή "μιλά" για όσα φοβάται (που μπορεί επίσης να ανήκουν και στη σφαίρα της φαντασίας όπως κακές μάγισσες, άγρια θηρία, άσχημα ξωτικά κ.λπ.). Μέσα από την αφήγηση όμως απομυθοποιεί ό,τι το τρομάζει και μαθαίνει να καταδικάζει οποιαδήποτε πράξη προκαλεί πόνο ή θλίψη σε κάποιον άλλον.
